Op sommige koffieverpakkingen in de supermarkt staat een Fairtrade logo. Misschien zie je het als indicatie dat de koffie in kwestie van goede kwaliteit is, dat het op een eerlijke manier geteeld is, of simpelweg dat het duurder is dan de andere koffie in de schappen. Maar wat betekent dit logo eigenlijk?
Het doel van Fairtrade koffie
Koffie wordt grotendeels geteeld door koffieboeren in ontwikkelingslanden (zoals Brazilie, Ghana, Ethiopie en Kenia) en geconsumeerd in rijke, ontwikkelde landen. In consumptielanden wordt koffie voor veel geld verkocht, terwijl de koffieboeren er maar een heel klein deel van krijgen.
Het doel van Fairtrade koffie is om ervoor te zorgen dat koffieboeren een eerlijke prijs krijgen voor hun product. En in ruil daarvoor moeten ze aan bepaalde normen voldoen. Om de Fairtrade prijs te krijgen, moeten koffieboeren bijvoorbeeld hun werknemers goed betalen en milieuvriendelijke landbouwmethoden gebruiken.
Hoe werkt het Fairtrade-concept?
Het principe van Fairtrade is dat koffieboeren hun koffie kunnen verkopen voor een gegarandeerde minimumprijs. Deze prijs wordt internationaal gehandhaafd en is afhankelijk van de koffievariant – tegenwoordig is de Fairtrade minimumprijs voor niet-biologische, gewassen Arabica koffie $1.40 per pond, met een Fairtrade Premie van $0.20 per pond.
Als de marktprijs van koffie onder dit minimum daalt, kunnen boeren alsnog deze prijs voor hun koffie krijgen. En als de marktprijs stijgt, kunnen ze hun koffie natuurlijk voor een hogere prijs verkopen.
De Fairtrade Premie wordt betaald aan cooperaties van koffietelers. De leden van de cooperaties – de kleine koffietelers – stemmen vervolgens over de besteding van dat geld: bijvoorbeeld aan nieuwe landbouwapparatuur of infrastructuur, aan milieuinvesteringen of aan maatschappelijke dienstverlening.
Hoe Fairtrade koffie is ontstaan
Wist je dat het concept van Fairtrade koffie zijn oorsprong heeft in Nederland? In 1988 werd het Fairtrade keurmerk voor Fairtrade certificering in Nederland opgericht onder de naam Max Havelaar. De reden hiervoor was het feit dat de wereldwijde vraag voor koffie veel kleiner was dan de beschikbaarheid van koffie, waardoor de prijs van koffie aanzienlijk daalde. Om ervoor te zorgen dat de koffieboeren hun bedrijven konden voortzetten,
creëerde een Nederlandse stichting dit keurmerk.
Dit was het begin van het Fairtrade-concept, dat later in heel Europa populair werd. In 1997 kwamen alle Faitrade organisaties uit verschillende landen samen om het huidige Fairtrade International in Duitsland op te richten.
De wereldwijde koffieproductie voorziet in het levensonderhoud van meer dan 125 miljoen mensen (volgens fairtrade.net), maar voor veel van deze mensen is er geen betrouwbaar inkomen. De instabiliteit van de marktprijs van koffie is hier een reden voor. En met het Fairtrade keurmerk wordt het mogelijk om deze situatie te veranderen.
Hier zijn nog meer redenen waarom een merk als Fairtrade International belangrijk is:
– Het geeft kleine koffieboeren toegang tot de internationale markt, zonder uitgebuit te worden door tussenpersonen die de markt beter kennen.
– Het geeft koffieboeren zekerheid over hoeveel geld ze kunnen verdienen, wat vooral belangrijk is omdat koffie een gevoelig gewas is en sterk wordt beinvloedt door temperatuurverschillen en andere landbouwomstandigheden.
– Het heeft voordelen voor het milieu, omdat koffieboeren zich aan bepaalde normen moeten houden.
– Het versterkt de gemeenschappen waarin koffieboeren leven. Koffieboeren hoeven hun bedrijf niet te sluiten als de koffiemarkt daalt, ze kunnen hun werknemers een eerlijk loon betalen en hun coöperaties kunnen de Fairtrade premie gebruiken om onder meer scholen en zorginstellingen op te richten en te ondersteunen.
De problemen met Fairtrade
Het concept van Fairtrade koffie is met goede bedoelingen bedacht en in de praktijk heeft het zeker voordelen. Maar het is geen complete oplossing voor de problemen waar kleinschalige koffietelers in ontwikkelingslanden mee worstelen. En het leidt niet altijd tot de eerlijkheid waar het voor staat.
Hier zijn een paar voorbeelden van de problemen met Fairtrade:
– Omdat de voorwaarden voor certificering erg streng zijn, leidt het proces vaak tot ongelijke economische voordelen bij koffietelers.
– De arbeidsmigranten die op de koffieplantages werken, profiteren bijna nooit direct van het Fairtrade-concept, omdat ze geen vast contract hebben. Koffietelers zijn daarom niet verplicht hen een door Fairtrade vastgestelde minimumloon te betalen.
– Soms leidt het tot koffie van mindere kwaliteit. Er is nog weinig vraag van consumenten naar Fairtrade koffie. Dat zorg er voor dat als een koffieboer Fairtrade-gecertificeerd is en de marktprijs van koffie boven het Fairtrade minimum ligt, hij zijn koffie van mindere kwaliteit toch tegen de Fairtrade prijs zal verkopen.
Ondanks deze problemen kunnen we toch zeggen dat het Fairtrade-concept veel voordelen heeft, waaronder het feit dat het meer aandacht vraagt voor de omstandigheden waaronder onze koffie geteelt wordt en de omstandigheden waarmee koffietelers te maken hebben.
Zou je dan voor Fairtrade koffie moeten kiezen?
Het is een verantwoorde keuze om Fairtrade koffie te kopen. Al kan het Fairtrade keurmerk niet garanderen dat koffie echt op een volledig eerlijke manier wordt geteeld, is het toch een indicatie dat de betreffende koffieboeren een eerlijke prijs voor hun koffie hebben ontvangen en dat ze op hun plantages bepaalde normen handhaven.
Door Fairtrade koffie aan te schaffen steun je niet alleen de koffieboeren, maar ook de omliggende gemeenschappen die profiteren van de Fairtrade Premie.
Alternatieven voor Fairtrade koffie
Omdat Fairtrade geen complete oplossing is, zijn er verschillende alternatieven naar voren gekomen. Twee voorbeelden hiervan zijn:
– UTZ (Douwe Egberts maakt hier gebruik van)
– Rainforest Alliance (Lavazza maakt hier gebruik van)
Koffies met deze keurmerken zijn ook goede keuzes als je eerlijkheid bij de koffieproductie wilt ondersteunen.
Veel speciality koffiebranders kiezen er ook voor directe handel met koffieboeren. Dat betekent dat ze zelf naar de koffieplantages reizen om met de boeren te onderhandelen en te kijken onder welke omstandigheden de koffie wordt geproduceerd. Omdat het een veeleisend proces is, is het niet voor alle koffiebranders een praktische optie. Maar voor jou als consument komt het goed uit, want het zorgt niet alleen voor een eerlijke koffieproductie en eerlijke compensatie voor koffietelers, maar ook voor een hogere kwaliteit koffie.
